Tema: Slicnosti jevrejske i muslimanske…..

Autor: Fikret Karčić

Tema: Slicnosti jevrejske i muslimanske pozicije u dijaspori

Posljednjih decenija objavljeno je više radova koji ukazuju na sličnosti položaja Jevreja u Evropi u 19. vijeku i današnjeg položaja muslimanskih manjina na starom kontinentu. Postavljena je teza o tome da je nekadašnje “jevrejsko pitanje” zamijenjeno “muslimanskim pitanjem”.
Jedan skorašnji rad na ovu temu jeste “The Case of Circumcision: Diaspora Judaism as a Model for Islam?” (Slučaj obrezivanja: dijasporski judaizam kao model za islam?” autora S.L. Gilmana sa Univerziteta Emory (SAD).
Rad je objavljen u knjizi Antisemitism and Islamophobia in Europe: A Shared and Story?”, ur. James Renton i Ben Gidley, London, Palgrave Macmillan, 2017, str.143-163.

Autor počinje tekst s nekoliko primjera: u Švajcarskoj je 1893. godine zabranjeno ritualno klanje životinja bez njihovog omamljivanja. Sličan zakon donijeli su nacisti u Njemačkoj 1933. godine. Ovi zakoni su bili usmjereni prema praksi jevrejske zajednice ( shechita), a danas se primjenuju od Novog Zelanda do Švedske i odnose se i na jevrejske i muslimanske zajednice, koje su se u međuvremenu pojavile na tom prostoru.
Drugi primjer je obrezivanje dječaka. Ova praksa je u 19. vijeku u Evropi bila percipirana kao jevrejska praksa. Kada je 1999. godine ovo pitanje došlo pred jedan britanski sud, ticalo se muslimanske prakse.

Na osnovu ovih i sličnih primjera autor dolazi do generalizacija o sličnosti i razlikama u položaju i percepciji jevrejske i muslimanske prakse u Evropi. To su: i Jevreji i muslimani u Evropi su manjine koje djeluju u sekularizovanom društvu čiji supstrat čini kršćanstvo; kao manjine oni govore različitim sekularnim i religijskim jezikom u odnosu na većinu; vjerske škole koje koriste ove jezike se percipiraju kao izvori korupcije i bolesti; religijske prakse tih zajednica posmatraju se s gnušanjem od većinske kulture; za razliku od sekularne većine ove zajednice se optužuju za kršenje ljudskih prava žena (nedostatak tradicionalnog obrazovanja, sekundarna uloga u religijskoj praksi, dogovoreni brakovi, ubistva iz časti); optužuju se za barbarsku torturu životinja (klanje bez omamljivanja); ove religije zabranjuju likovno predstavljanje religijskih svetinja; većinska zajednica smatra da one pretjeruju u religijskoj praksi (Jevreji pićem tokom Purima a muslimani postom tokom ramazana); pripadnici ovih zajednica nose odjeću koja privlači pažnju i pokazuje religijsko pripadanje (hidžab u slucaju muslimana, i kapa taqiya I sheitels perike koje nose udate ortodoksne Jevrejke da pokažu poštovanje pokrivanja kose, odnosno shtreimel, krznena kapa koju ozenjeni hasidski Jevreji nose u svecanim prilikama);

U 19. Vijeku se od Jevreja trazilo da prodju „Lakmusov test civiliziranosti“, danas se to trazi od muslimana, itd. Ove generalizacije pokazuju vrlo vazne slicnosti izmedju polozaja Jevraja u evropi u 19. Vijeku i muslimana u 20. I pocetkom 21. Vijeka.

S druge strane postoje I razlike. To su: brojcana velicina jevrejskih I muslimanskih zajednica u evropskim drzavama (Jevreji nisu nikada cinili vise od 1% stanovnistva u pojedinim zapadnoevropskim drzavama; broj muslimana danas je mnogo veci I dopier cak do 10% u slucaju Francuske); Jevreji du 1948. Godine nisu imali domovinu I definisani su kao nomadski narod, muslimani su dosli iz svojih domovina s kojima odrzavaju veze; Holokaust I formiranje Izraela stavili su, bar u svijesti Zapada, Jevreje I muslimane u antagonisticke tabore.

Ove slicnosti I razlike dijasporskog iskustva Jevreja I muslimana ukazuju na vaznost historijskog I komparativnog izucavanja evropskog iskustva.
Sjecamo se kako su u pojedinim evropskim drzavama vodjene diskusije o institucionalizaciji islama, jedinstvenom vjerskom autoritetu za muslimane u Evropi, serijatu i drzavnom ustavu, granicama slobode vjere ili ubjedjenja, ,minaretima, distinktivnoj odjeci, itd.

Postavlja se pitanje da li su strane u tim diskusijama referirale na slicne diskusije iz 19. Vijeka koje su se ticale Jevreja, njihove politicke emancipacije, prosvjetiteljstva I religijske prakse u dijaspori.
S druge strane, da li su muslimanski ucenjaci koji razvijaju „manjinski fikh“ (Fiqh al awalliyyat) dovoljno izucili historijsko- kulturni kontekst evropskih drustava i nacina na koji su jevrejski ucenjaci i vodje odgovorili na izazove zivota u evropskom sekularizovanom drustvu?